Բուսանի Սիբինդին Արցախյան երկրորդ պատերազմի մասին լուրերին հետևում էր Զիմբաբվեի Մատաբելելենդի շրջանում գտնվող հայրենի Բուլավայո քաղաքից։ Այս տարածաշրջանում խնդիրների պակաս չկա․ այն մեծապես տուժել է COVID-19-ի ճգնաժամի և քաղաքական շարունակական բռնաճնշումների հետևանքով։ Չնայած սրան՝ Արցախում տիրող իրավիճակը Սիբինդիին անտարբեր չթողեց։
«Ոչ ոք պատասխանատու չէ այն բանի համար, որ իր երկիրն աշխարհի քարտեզում գոյություն չունի», ասում է նա։ «Այս մարգինալ, մեկուսացված, վիճելի տարածքները մարդկանց ուշադրությունից դուրս են մնում»։
Մեծանալով մի ժամանակաշրջանում, որը հաջորդել է Գուկուրահունդիի 1983-87-ի ջարդերին՝ Մատաբելելենդում Ռոբերտ Մուգաբեի կառավարության կողմից կազմակերպված նդբելե ժողովրդի զանգվածային կոտորածների շարքին, Սիբինդին միշտ եղել է իր համայնքի ջերմեռանդ ակտիվիստներից մեկը։ Նա ճանապարհորդել է ամբողջ աշխարհով՝ ջատագովելով Մատաբելելենդում մարդու իրավունքների ու զարգացման նախագծեր, հիմնել է զարգացման կազմակերպություններ և աշխատել դրանց հետ՝ ներառյալ «Փրկիր Մատաբելելենդը» կոալիցիան, որում միավորվել են տարածաշրջանի իրավապաշտպան կազմակերպությունները։ Համայնքային զարգացման հերթական նախագծի շրջանակում նա հիմնել է Մատաբելելենդի ֆուտբոլի հավաքականը՝ շարունակական տրավմայի հետևանքով կոտրված ազգային ոգին արթնացնելու մղումով։
Արդյունքում ֆուտբոլը դառնում է այն օղակը, որը կապում է Սիբինդիին և իր հավաքականն ամբողջ աշխարհի ֆուտբոլիստների և երկրպագուների հետ՝ Անկախ ֆուտբոլային ասոցիացիաների կոնֆեդերացիայի (CONIFA)` ՖԻՖԱ-ում խաղալու իրավունք չունեցող չճանաչված ազգություններ ներկայացնող կազմակերպության միջոցով։ Իր «Մենք կհաղթենք» գրքում Սիբինդին նկարագրում է երկու տարվա դժվարին ճանապարհը, որն ինքն ու հավաքականն անցել են՝ հայրենի քաղաքից հասնելով Լոնդոն՝ այնտեղ անցկացվող CONIFA 2018 աշխարհի առաջնությանը մասնակցելու համար։
2019թ․-ին CONIFA-ի աշխարհի առաջնությունն անցկացվեց Արցախում։ Թեև Բուսանին և իր թիմը չկարողացան մասնակցել, նրանք զգում էին Արցախի ժողովրդի հետ կապը․ նույն պայքարի միջով են անցել։
«Այս փոքրիկ, չճանաչված ազգությունները և փոքրամասնությունները նման են փազլի կտորների, որոնք չեն համապատասխանում իրենց շրջապատող բարեկամ կամ թշնամի ազգությունների ընդհանուր պատկերին։ Դրա համար էլ՝ երբ հավաքվում ենք, հասկանում ենք, որ մենք մեր սեփական աշխարհի փոխլրացնող մասնիկներ են։ Սա ամբողջացնում է մեր գոյության պատկերն ու թույլ է տալիս հպարտանալ այն ամենով, ինչ ունենք», բացատրում է Սիբինդին։
CONIFA-ի նախկին գործադիր քարտուղար Սաշա Դյուրկոպը վերհիշում է ներշնչանքի ու միասնության նույնատիպ պատկեր 2019թ․-ին Արցախում տեղի ունեցած CONIFA-ի աշխարհի առաջնության ընթացքում։
«Բառացիորեն ամբողջ երկիրը ոտքի էր ելել», պատմում է նա։ «Բոլորն էին այնտեղ։ Ես հիշում եմ՝ բացման և փակման արարողությունների ժամանակ ոչ միայն սպառված էին Ստեփանակերտի մարզադաշտի բոլոր տոմսերը, այլև հազարավոր մարդիկ խաղին հետևում էին՝ լեռներում խմբված․ խելագարվել կարելի էր։ Արցախում ես ինձ տանն էի զգում, շատ ընկերներ եմ ձեռք բերել, որոնց մի մասին տեսա Բրյուսելում, որտեղ Մինսկի խմբի, թե ԵՄ հետ բանակցությունների էին։ Իհարկե, ես շատ անհանգստացած էի, երբ պատերազմը սկսվեց և ամեն օր կապի մեջ էի նրանց հետ։ Առաջին իսկ օրերին անձամբ նվիրատվություն փոխանցեցի տեղում գտնվող ընկերներիս, որոնք Երևանից սնունդ ու դեղամիջոցներ գնեցին ու փոխանցեցին Արցախի ռմբապաստարաններ։
Թվիթերում տեսնելով Դյուրկոպի հրապարակումները, Սիբինդին գրեց նրան՝ հարցնելով, թե հնարավոր է արդյոք ստեղծել խումբ, որը կաջակցի արցախցիներին և կօգնի նրանց ձայնը լսելի դարձնել։ Այդպես ձևավորվեց «Ֆուտբոլ հանուն Արցախի» նախաձեռնությունը, որը շուրջ $1,000-ի օգնություն տրամադրեց Քոյրիկսին՝ տեղում իրականացվող աշխատանքների համար և նպաստեց Արցախի մասին իրազեկման բարձրացմանն ամբողջ աշխարհում՝ Իռլանդիայից մինչև Չագոս կղզիախումբ ֆուտբոլիստների ու երկրպագուների շրջանում օգնություն հավաքագրելով։ Ամենակարևորը, թերևս, այն է, որ այս նախաձեռնությունը չճանաչված պետությունների միջև համաշխարհային համերաշխության ներուժի ապացույց դարձավ և ցուցադրեց ֆուտբոլի ուժը՝ որպես սոցիալական փոփոխության հիմք։
«Ֆուտբոլը միավորում է մարդկանց, որովհետև ցանկացած խնդիր ավելի հեշտ ընկալելի է, երբ սրտին մոտ է։ Օրինակ՝ «Ֆուտբոլ հանուն Արցախի» նախաձեռնության դեպքում ֆուտբոլ սիրող մարդը կուզենա հասկանալ, թե ինչի մասին է այն, հետամուտ կլինի և կուզենա հասկանալ, թե ինչ է կատարվում Արցախում։ Հասկանալուց հետո էլ ի՛նքը կսկսի մյուսներին բացատրել։ Կարիք չկա որևէ գաղափար ներարկել, քարոզել․ դու պարզապես խոսում ես մի բանի մասին և տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են ընկալում դա», ասում է Սիբինդին։
Դյուրկոպը պարզեց, որ ինքն էլ սովորում է ֆուտբոլի միջոցով։ Մասնագիտությամբ մաթեմատիկոս է և հոբբի ունի՝ հավաքում է ազգային հավաքականների ֆուտբոլային շապիկներ։ Երբ հավաքածուն համալրվեց աշխարհի բոլոր երկրների շապիկներով, նա սկսեց փնտրել ավելին ու հայտնաբերեց, որ կան չճանաչված ազգային հավաքականներ, որոնց թույլատրված չէ խաղալ ՖԻՖԱ-ում։ Սկսեց հանդիպել այս համայնքի անդամների հետ՝ իր հավաքածուն հարստացնելու նպատակով, և մի օր ԱՄՆ Կասկադիա բիոտարածաշրջանի հավաքականը խնդրեց նրան ներկայացնել իրենց չճանաչված հավաքականների Գերմանիայում կայանալիք համաժողովին, քանի որ իրենք չէին կարող մեկնել։
Հենց այդ համաժողովն ի հայտ բերեց մասնակիցների ներքին անհամաձայնությունները, և Սաշան միակն էր, որը հարթ հարաբերություններ ուներ բոլոր հավաքականների ներկայացուցիչների հետ։
Այդպես նա և մի քանի այլ մասնակիցներ հիմնեցին CONIFA-ն, որը եկավ փոխարինելու իր իրավանախորդին 2013թ․-ի մայիսին։
Որպես կազմակերպության գլխավոր քարտուղար՝ Սաշայի հիմնական առաքելությունն էր աշխարհի առաջնության անցկացման համար բավարար թվով անդամների հավաքագրումը։ Այսպիսով, դրանից մի քանի տարի առաջ գաղափար անգամ չունենալով, որ աշխարհում կան չճանաչված ազգություններ, նա այժմ ճամփորդում էր Եվրոպայից դուրս «այլ» աշխարհով՝ այցելելով Արցախ, Հյուսիսային Կիպրոս, Աբխազիա, Սոմալիլենդ և այլն։
Դյուրկոպի կարծիքով՝ Արցախյան երկրորդ պատերազմը վերհանեց «չճանաչված» ֆուտբոլի լավագույն և վատագույն կողմերը։ Դյուրկոպը թողեց CONIFA-ն մարտին, տեսնելով, որ կազմակերպության ուղղվածությունը շեղվում է այն ուղուց, որն ինքն ի սկզբանե պատկերացնում էր։ Երբ սկսվեց Արցախյան պատերազմը, նա դիմեց կազմակերպությանը՝ իրավիճակի մասին բարձրաձայնելու խնդրանքով։ CONIFA-ն մերժեց՝ հիմնավորելով, որ նման քայլը կարող է որակվել որպես քաղաքական դիրքորոշում։
«Այդ առումով մի փոքր վախ կա», ասում է նա։ «Բայց միևնույն ժամանակ Աֆրիկայի շատ հավաքականներ կապ հաստատեցին ինձ հետ․ հարցնում էին Արցախում տիրող իրավիճակից և մարդկանցից, ում հանդիպել էին այնտեղ։ Կարծում եմ՝ քաղաքացիական մակարդակում համերաշխություն կա, որը հնարավոր է ուղղորդել և գործարկել այնպես, որպեսզի այն պահպանվի։ Ես նաև տեսել եմ, թե ինչպես են արցախցիներն օգնել Մատաբելելենդի հավաքականի մասնակիցներին, վստահ եմ, որ այդ կապն արդեն հաստատված է»։
Սիբինդին նաև ֆուտբոլի միջոցով համերաշխության հասնելու մեծ ներուժ է տեսնում։ «Խոսքն այն մասին չէ, որ ավելի շատ չեմպիոններ պետք է կրթել», ասում է նա։ «Խոսքն այն մասին է, որ պետք է փորձել ստեղծել չեմպիոն համայնքներ։ Համայնքներ, որոնք մշտապես կփորձեն ուղղել իրենց թույլ կողմերը և առաջադիմել՝ ուժեղ կողմերով»։