Արամ Քրիքորյանի ինտերսեկցիոնալիզմի դրսևորումները խորն են։ Արամը ոչ բինար քվիր արտիվիստ է, ապրում է Կալիֆոռնիայի Բերքլի քաղաքում։ Նա հայ է, պաղեստինցի, ֆրանս-կանադացի և ամերիկացի։ Օգտագործելով իր յուրատիպ տեսընկալումն ու փորձը՝ Արամը ստեղծում է արվեստի գործեր, որոնք անմիջականորեն կապվում են հանրային ակտիվիզմի հետ։ Թեև Արամը երբևէ չի պատկերացրել, որ կարող է հանրային արտիստ լինել, վերջին մի քանի տարիներին նրան զարմանալիորեն հաջողվել է կամրջել արվեստն ու ակտիվիզմը մեկ հարթության մեջ։
Զարմուհու զավակների հայերենը բարելավելու համար Արամը ձեռքով նկարված գունավորման գրքույկ է ստեղծել, որը պատկերում է իր տատիկի ոգեշնչող պատմությունը։ Այս հարցազրույցում Արամը պատմում է գրքույկը կազմելու ընթացքում անցած ստեղծարար ճանապարհի մասին։
Ալեքսա Գրիս․ Ի՞նչն է ներշնչել գրքույկի ստեղծումը։ Ինչպիսի՞ն էր ստեղծարար գործընթացը։
Արամ Քրիքորյան․ Գիրքը ստեղծելու շարժառիթ դարձավ հայ ծանոթներիս աճող շրջանակն այնպիսի համայնքներում, ինչպիսիք են Սան Ֆրանցիսկո Բեյ տարածքը, Նյու Յորքը և Լոս Անջելեսը․ նրանք բոլորը հայոց լեզվի իմացության տարբեր մակարդակներ ունեն։
Զարմուհուս երեխաներն ապրում են Փասադենայում (Կալիֆոռնիա) և ուզում են ավելի լավ հայերեն իմանալ, սակայն ժամանակ չունեն՝ հավելյալ լեզվի դասերի հաճախելու։ Եւ ես որոշեցի մի պարզ գրքույկ պատրաստել նրանց համար, որը նաև խաղի տարրեր կունենար։ Կկարողանային գունավորել։ Տեսնել այբուբենը։ Գրքի պատմությունը զարմուհուս և տատիկիս ընտանիքի պատմությունների վրա է հիմնված:
Իմ տատիկը՝ Նենեն/Նվարդը, ծնվել և մեծացել է Երուսաղեմում։ Նրա ծնողները փրկվել են եղեռնից՝ փախչելով Օսմանյան Անատոլիայից։ Նենեի մայրիկը՝ Հեղինեն (գրքի հերոսուհին), Զեյթունից է եղել։ Նա շատ փոքր տարիքում որբացել է և ինչ-որ կերպ հասել գերմանացի այդ միանձնուհու ամայի-անհայտ մի վայրում գտնվող եկեղեցին։ Երբ մեծացել է, տեղափոխվել է Երուսաղեմ։
Իմ Նենեն այս պատմությունը միշտ պատմում էր քրոջս և ինձ։ Հիմա Նենեն այլևս մեզ հետ չէ։ Լրացուցիչ մանրամասները մորաքրոջիցս և քեռիներիցս իմանալը դժվար էր, որովհետև նրանք (հասկանալի պատճառներով) շատ զգայուն էին իրենց տատիկ-պապիկների անցած դժվարին ճանապարհի կորուստների մասին խոսելիս: Սակայն կրկնվող (բավականաչափ) քաղաքավարի խնդրանքներից հետո, ես հաջողեցի ստանալ շա՜տ արժեքավոր պատմություններ, որոնց հետ կարող էի աշխատել։ Հիմա բոլորը վայելում են վերջնարդյունքը՝ պատվածքի և գունավորման գրքույկի համադրությունը։
ԱԳ․ Դու ինտեգրում ես բոլոր ինքնություններնդ ու ներշնչանքներդ քո աշխատանքում (այս գրքում՝ վստահաբար) այնքա՜ն արտահայտիչ կերպով։ Ինչպե՞ս է պատմությունը հիմնվում քո ընտանիքի փորձի վրա։
ԱՔ․ Հավանաբար Նենես է ինձ, քրոջս ու զարմիկներիս ներշնչել, որ իր պատմությունները նաև մերն են։ Նրանք նաև մեր պատմություններն են դարձել։ Կարծում եմ՝ կանայք ինձ միշտ ոգևորել են։ Ենթադրում եմ՝ դա գալիս է տատիկիցս, ում կենսաոճն ինձ համար օրինակելի է եղել։ Ժառանգելով այս յուրահատուկ հայ-պաղեստինյան ինքնությունը, ես տարբեր ուղիներ եմ գտնում դրա մասին պատմելու, փոխանցելու։ Զարմուհուս երեխաները և ընտանիքիս ընտրված անդամները, թվում է՝ ուրախ են ժառանգել սիրով-ներշնչված հեքիաթները, որը մեզ մեր սիրելի տատիկն է փոխանցել։
ԱԳ․ Ի՞նչ կուզենայիր ասել երիտասարդ քվիր հայ ակտիվիստներին, որոնք ցանկանում են ստեղծարար միջոցներով փոփոխության հասնել։
ԱՔ․ Երբ իմ արտիվիզմը սատարում են համայնքը/ընտանիքը/ընկերները, ես լիցքավորվում եմ և ուզում եմ շարունակել գործս։ Կարծում եմ՝ ապագայում միակ իրատեսական տարբերակը փոխլրացնող արվեստն է։ Ցանկացած այլընտրանքի ես կգերադասեմ ավելի ու ավելի շատ քվիր հայ արտիստների ու ակտիվիստների հետ կառուցել մեր ճանապարհն աշխարհում։ Միայն թե մենք աջակցության կարիք ունենք։ Բարեբախտաբար, ես միշտ խորհուրդ եմ տալիս, որ կարելի է աշխատել «ապրանքափոխանակությամբ»։ Ես կաշխատեմ՝ սննդի դիմաց։ Մենք կարող ենք արվեստի գործեր փոխանակել: Բույսեր փոխանակել։ Ինչ էլ լինի։ Ես կանեմ ցանկացած բան՝ այս շարժումը շարունակելու համար։ Եւ ես շատ եմ սիրում ծանոթանալ այլ անհատների հետ, ովքեր կյանքի ընթացքում հասել են նույն գիտակցմանը։
Հրաշալի է եղել իմ քվիր հայ-պաղեստինյան ինքնությոնը ներկայացնելն ու տարիների ընթացքում դրա ծավալներն ընդարձակելը։ Ինձ համար միշտ սպասելի է կապը շատ այլ մարդկանց հետ, ովքեր նույնական են, կամ նման ինձ, նրանցից ոգեշնչվելը։ Ես ավելի ու ավելի շատ համակիրներ եմ տեսնում, որոնք ոտքի են կանգնում՝ հանուն մեր ապահով ու ծաղկուն գոյության։ Այս ամենը նոր է։ Եւ շատ ոգևորիչ։
